Getuigenis van Leoncio Pichihua Quito

De zeldzame toeristen die neerstrijken in Kishuara schrikken van de lage levensstandaard in dit bergdorpje, gelegen op anderhalf uur rijden van de provinciestad Andahuaylas. Maar de 59-jarige Leoncio kijkt met heel andere ogen naar 'zijn' Kishuara, dat hij de voorbije decennia stap voor stap zag evolueren. Als voorzitter van Coopagros stelt hij vast dat de steun van Trias een extra dynamiek teweegbrengt.

 

Wat was je grote droom als kleine jongen?

Leoncio: 'Onze boerderij lag erg afgelegen, in een landschap waar her en der een huisje te zien was. Maar we konden wel naar school, ik ben zelf tot het vierde jaar naar het lager onderwijs gegaan. Er was simpelweg geen geld om verder te studeren. Ik ben op mijn tiende dan naar Abancay vertrokken, om Spaans te leren. ’s Avonds ging ik naar school, overdag werkte ik om die studies te betalen. Dat was een lastige periode, de combinatie van werken en studeren is me niet gelukt. Ik verhuisde eerst naar Andahuaylas, daarna naar Convención, maar aan de voeding en het klimaat in het Amazonewoud kon ik niet wennen. Na zes maanden ben ik al teruggekeerd naar Kishuara. Ik heb de ontwikkeling van onze gemeenschap van bij het begin meegemaakt.'

 

Oorspronkelijk was Kishuara slechts een samenraapsel van een aantal kleine boerderijen?

'Klopt. Mijn grote droom was om van Kishuara een dorp met aanzien te maken. We hebben hard gewerkt aan de toegang tot elektriciteit, water en afwatering. In de loop der jaren heb ik gezien hoe er nieuwe straten en huizen kwamen. De boeren kregen toegang tot krediet, waardoor gewasbescherming en bemesting hun intrede deden.'

 

Hoe zag het leven van je ouders eruit?

'Ze produceerden geen aardappelen voor de markt. Ze gebruikten geen gewasbescherming, geen bemesting. Het enige leidmotief was zelfvoorziening. We hadden ook dieren op de boerderij: alpaca’s, schapen en koeien. We moesten de beesten verkopen om de zeven kinderen te blijven voeden en te kleden. Als oudste kind werd ik naar Abancay gestuurd om er studie en werk te combineren. De andere kinderen kregen meer kansen om verder te studeren.'

 

Beschrijf eens je huidige landbouwbedrijf.

'Ik heb twee hectare irrigatielandbouw, met aardappelen, luzerne en zeven koeien. Daarnaast bewerk ik nog aardappelen op twee hectare voor de zelfvoorziening. Of ik tevreden kan zijn over mijn inkomen? Eigenlijk is het onvoldoende als ik de ambitie zou hebben om te groeien. Dat is echter niet het geval omdat er in Kishuara simpelweg geen aardappelpercelen voorhanden zijn. De groeiende bevolking zet een hoge druk op de waarde van landbouwgrond.'

Zelf heb je vijf kinderen. Treden ze in jouw voetsporen?

'Eentje werkt als aardappelhandelaar in Andahuaylas. De vier anderen leven in Lima, waar ze een eigen zaak runnen. Ik help hen met wat investeringen. Ik heb er geen problemen mee om hen te bezoeken in Lima, maar na twee weken ben ik het daar altijd weer beu.'

 

Hoe ben je opgeklommen tot voorzitter van Coopagros?

'Al de helft van mijn leven ben ik actief in publieke functies. Ik heb me beziggehouden met de afspraken over irrigatie, met de kwaliteit van het lokale schooltje. Ik ben ook een tijdje waarnemend burgemeester geweest. Sinds 2016 ben ik voorzitter van Coopagros. De leden zien me als iemand die zich graag ten dienste stelt van de gemeenschap. Ik ben eerlijk, rechttoe en rechtaan. Zo ben ik opgevoed door mijn ouders.'

 

Hoe heb je de aardappelteelt in Kishuara zien evolueren?

'Vandaag telt Kishuara 670 inwoners. 99% van de gezinnen zijn aardappelboeren. Er is een groot verschil met vroeger: toen was niemand bezig met commercialisering. Gelukkig streken hier NGO’s neer om de boeren te organiseren. Het gevolg: verschillende verenigingen werden in de steigers gezet. Stap voor stap leerden ze de nationale markt kennen. Uit een clustering werd vier jaar geleden Coopagros geboren. In ruil voor een bijdrage van 6 euro hield de coöperatie zich vooral bezig met de verkoop van de aardappelen.' 

 

Waarom is de aardappel zo populair in Kishuara?

'Het klimaat en de vruchtbare landbouwgrond zorgen ervoor dat de boeren een gemiddelde opbrengst van 15 ton per hectare scoren, dat is veel meer dan in de meeste andere streken in Peru. Het is bovendien een traditie in Kishuara, de veehouderij krijgt hier geen voet aan grond. Dankzij de aardappelen hebben de boeren om de zes maanden een inkomen. Het gemiddeld maandinkomen van een boerengezin in Kishuara mag je ramen op zo’n 1.200 soles, omgerekend 350 euro.'

 

Welke rol heeft Trias de voorbije jaren gespeeld?

'De boeren van Coopagros passen nog de traditionele ayni toe, zoals ten tijde van de Inca's: bij veldwerkzaamheden zoals het planten, ploegen, aanaarden en oogsten van de aardappelen werken de boeren de ene dag op het perceel van de ene en de andere dag op het areaal van een andere boer. Trias heeft de leden van Coopagros geleerd om samen te werken in een formele coöperatieve structuur, en dat werpt vruchten af. We hebben een winkeltje opgestart voor de verkoop van gewasbescherming, we verhuren een tractor en een vrachtwagen. Die vrachtwagen wordt ingezet voor het gezamenlijk transport van aardappelen naar opkopers in heel het land, maar de verkoop zelf gebeurt wel individueel. Van de coöperatie krijgen de leden ook toegang tot microkrediet en teeltvoorlichting. Trias brengt de ontwikkeling van Coopagros in een stroomversnelling.'

 

Trias stelt ook middelen ter beschikking voor een teeltvoorlichter?

'Dat klopt, maar we gaan onze technische medewerker de komende maanden inschakelen voor de opstartfase van de verwerkingseenheid voor gevriesdroogde aardappelen. Dat is momenteel ons belangrijkste project, want er is een sterke vraag naar dergelijke aardappelen in het zuiden van Peru en Bolivia. In een latere fase zullen we weer een landbouwingenieur aanwerven voor de teeltbegeleiding bij de boeren.' 

 

Waarom is het project van de gevriesdroogde aardappelen zo belangrijk voor Coopagros?

'Dankzij de steun van Trias konden we 215.000 euro mobiliseren bij de lokale overheid voor de bouw van een vrieskamer. Zelf legt de coöperatie 82.000 euro bij. Met het fabriekje dat we gaan bouwen, kunnen we straks drie ton aardappelen per dag verwerken. Op basis van een marktstudie weten we dat de productie van gevriesdroogde aardappelen voor een grote toegevoegde waarde zal zorgen. Op regionale markten zoals die van Juliaca, Puno en Desaguadero wordt voor chuño’s een prijs betaald die varieert tussen 2,5 euro in juli en 6 euro in januari. Ter vergelijking: voor een kilogram aardappelen betaal je als consument in Lima ongeveer 0,15 euro per kilogram.'

 

 

Wat is de technische meerwaarde van de vrieskamer voor de gevriesdroogde aardappelen, die ontworpen werd door Vlaamse studenten?

'De nieuwe infrastructuur zal er immers voor zorgen dat we op elk ogenblik van het jaar aardappelen kunnen invriezen. We zijn niet langer afhankelijk van de nachtvorst in de maanden juni, juli en augustus. Bovendien zijn er ook in deze periode niet elke nacht vriestemperaturen als gevolg van de opwarming van de aarde. De ambachtelijke productie van gevriesdroogde aardappelen op basis van de Inca-traditie leidt onvermijdelijk tot een lagere kwaliteit van het eindproduct. Dat is problematisch voor de continue bevoorrading van markten in het zuiden van Peru en Bolivia. Daar gaan gevriesdroogde aardappelen van de hand als zoete broodjes. Er zijn uiteenlopende bereidingswijzen. Bovendien wordt het zetmeel van de knol ook gebruikt als bindmiddel in de voedingsindustrie voor de productie van bijvoorbeeld koekjes.'

 

Zullen de boeren van Coopagros geen verse aardappelen meer verkopen en volledig omschakelen naar de productie van gevriesdroogde aardappelen?

'In een eerste fase zal het zo’n vaart nog niet lopen. Het is de bedoeling dat de aardappelen van eerste en tweede kwaliteit nog altijd naar de versmarkt gaan. Van de andere aardappelen gaan we chuño maken. Naarmate dit een succes wordt, zullen steeds meer aardappelen naar die nichemarkt vloeien.'

 

In welke mate geniet de coöperatie steun van de lokale overheid?

'De bijdrage die er komt voor de verwerkingseenheid van de chuño’s is uitsluitend te danken aan Trias. Geloof het of niet, maar zonder de steun uit België had de overheid ons zeker in de steek gelaten. Dezelfde overheid zou ons ook kunnen helpen op het vlak van mechanisering en plattelandsdiversificatie, bijvoorbeeld richting aquacultuur voor de vangst en verkoop van forel. Maar die steun komt er helemaal niet. Als coöperatie moeten we onze leden dus sensibiliseren om zelf de handen uit de mouwen te steken.'

 

Ben je optimistisch over de vooruitgang in Kishuara?

'Zeker en vast. De mensen worden zich steeds meer bewust van hun talenten en willen dromen realiseren. Dat merk je vooral bij jongeren, die een veel betere opleiding krijgen dan vorige generaties. Het komt er op aan dat die opgeleide jongeren niet massaal blijven hangen in de steden waar ze hogere studies volgen. We hebben hun kennis en kunde nodig voor de ontwikkeling van de landbouw en het platteland.'

 

De realiteit is dat veel middelgrote steden fors groeien omdat studenten na het behalen van hun diploma niet meer terugkeren naar hun ouders in de bergen. Toch?

'Dat klopt. Het komt er voor een boerengemeenschap als de onze op aan om toch voldoende knowhow terug te halen uit de stad. Als jongeren zien dat we in onze gemeenschap vooruitgang blijven boeken op alle terreinen en vooral op economisch vlak, dan zullen ze graag bereid zijn om in hun vertrouwde omgeving bij te dragen aan de ontwikkeling van onze streek.'

Daarom is het project van de gevriesdroogde aardappelen zo belangrijk?

'Voila, als jongeren zien dat een dergelijk project slaagt, verhoogt dat de aantrekkingskracht van een boerengemeenschap als Kishuara. Dan zal dat helpen om goed opgeleide jongeren aan ons te binden.'

 

Op het marktplein van Kishuara staat een standbeeld. Kan je er wat uitleg bij geven?

'Dat is Vicente Ramos, een man die in de jaren dertig van de vorige eeuw ging protesteren in Lima. Hij vertrok te voet vanuit Kishuara en deed er vier maanden over. In Lima ging hij bij het establishment de uitbuiting aanklagen van de kleine boeren door grootgrondbezitters. Die strijd is gelukkig gestreden. Maar er zijn zeker nog raakvlakken met het heden. Net zoals Ramos vechten wij voor de toekomst van Kishuara. De levensstandaard van onze gezinnen is nog altijd laag en dat maakt het soms bar en kil om te overleven op een hoogte van meer dan drieduizend meter.'

 

Toch staan de mensen in Kishuara heel positief in het leven?

'Waarom ook niet? We zijn er de voorbije decennia op vooruitgegaan en met wat steun van een organisatie als Trias kunnen we die lijn doortrekken. Zeker weten.'